Zusters, voel je niet schuldig als je niet kan vasten!

Er zijn misschien wel honderd redenen waarom ik zoveel van deze prachtige en gezegende maand houd. Één ervan is dat het me constant herinnert dat ik mezelf wil verbeteren in eigenschappen als geduld en verdraagzaamheid. Toch zijn er 2 dingen zijn die ik met pijn in het hart niet langer meer kan verdragen…

  • Zusters die zich schuldig voelen als ze niet (kunnen) vasten vanwege de zwangerschap of borstvoedingsperiode, en hierdoor soms blijven volharden in het vasten ondanks lichamelijke klachten en ongemakken.
  • Zusters die andere zwangere of zogende zusters (openlijk) veroordelen als ze het vasten ‘niet eens geprobeerd hebben’ en hiermee dus zeggen dat er niet ‘zomaar’ van de gegeven vrijstelling gebruik mag worden gemaakt, zelfs als er vantevoren een vrees aanwezig is voor het eigen welzijn en/of dat van het kind. Want er wordt nog vaak gedacht dat je het eerst geprobeerd moet hebben voor je zo’n vrees kan en mag voelen.

Ramadan tijdens zwangerschap/borstvoeding: wel of niet vasten?

Ben je ‘gezond’ zwanger en/of zogend, dan wordt door een groep geclaimd dat het verplicht is om te vasten of het althans goed geprobeerd te hebben en indien het écht niet gaat, het vasten dan pas verbroken mag worden. ‘Immers, waarom zou iets verplicht worden gesteld als het schadelijk zou zijn?’ is een vraag die ik vaak hoor en lees. Ik stel dan de vraag terug, ‘Waarom zou er een vrijstelling mogelijk gemaakt zijn als iets niet schadelijk zou kúnnen zijn?’

Onthoud: De wetten en regels uit de islam zijn er voor alle tijden en plaatsen, evenals voor iedere situatie en context. Er is hiermee rekening gehouden met de unieke spirituele en fysieke draagkracht van iedere vrouw in deze toestanden. We hebben nu te maken met de vastenmaand in de zomerperiode waar we zo’n 19 uur zonder vocht en voeding kampen en dát in een zwangere en/of zogende toestand, kun je gerust een heuse uitdaging noemen voor lichaam en geest. Met wijsheid zijn zwangerschap en borstvoeding dus ook specifiek benoemd door onze geliefde Profeet, vrede zij met hem, als gegronde redenen voor vrijstelling.

Let op! Het moge duidelijk zijn dat als je een medische indicatie hebt tijdens je zwangerschap en/of de borstvoedingsperiode, dat je (verplicht!) vrijgesteld bent van het vasten. Het betreft hier dan een fysiek onvermogen door (openlijke) lichamelijke belemmering.

Recht op vrijstelling voor zwangere en zogende vrouwen

De Profeet, vrede en zegeningen zij met hem, heeft gezegd1:

Allah heeft de reiziger ontheven van de verplichting van het vasten en van de helft van de raka’at (eenheden in het gebed), en heeft de zwangere en zogende vrouwen ontheven van de verplichting van het vasten.

Dat zwangere en zogende zusters ontheven zijn van de verplichting om te vasten, betekent niet dat zij niet mogen vasten. Er rust alleen geen druk meer van een dwingende verplichting, die is namelijk opgeheven, weggehaald als ‘last’, zodat een (aanstaande) moeder vrij is om een eigen keuze te maken gebaseerd op haar eigen welzijn en/of dat van haar kind. De geleerden bevestigen dit door te zeggen dat als zij vreest voor haarzelf en/of haar kind, zij vrij is gebruik te maken van de vrijstelling. De toestanden van zwangerschap/borstvoeding zijn een van de geldige redenen die expliciet genoemd zijn voor vrijstelling van het vasten. Net zoals de toestand van reizen, (chronische) ziekte, ouderdom en zwakte, geen verdere verklaring behoeven als iemand in dergelijke toestand gebruik wilt maken van de vrijstelling.

Zwangerschap en borstvoeding zijn bijzondere vormen van ‘ibādah, aanbidding. Zij vormen de basis van onze hoge positie als moeder in de islam; het dragen, baren en zogen worden allen vermeld in de heilige Qur’ān, erkend door onze Schepper als de offers die wij als moeders brengen omwille van onze kinderen. Deze ‘ibādah heeft bovendien betrekking op het recht van een ander, in dit geval de baby, en het recht van jouw lichaam op jou om de processen van zwangerschap en borstvoeding optimaal te laten verlopen. Daarom krijgt het de voorkeur en wordt deze vrijstelling op het vasten verleend. Het recht dat jouw kind en jouw lichaam op jou hebben, overstijgt de verplichting van het vasten.

Misschien kunnen wij niet alle 30 dagen vasten (of zelfs één dag), maar Hij is het die ons de vrijstelling heeft verleend in de eerste plaats. Hij weet dat onze lichamen eisen aan ons stellen die moeilijk en beproevend kunnen zijn, en daarom is Hij het die tevreden met ons is, zélfs als we wel eten en drinken terwijl anderen dat niet doen; Hij wenst gemak voor ons en geen moeilijkheid.2

Vertrouw op Zijn Genade en Barmhartigheid

Door het bieden van vrijstelling tijdens de zwangerschap en/of de borstvoedingsperiode worden onze toestanden erkend door Allah de Almachtige zelf, en rust Zijn genade en zorg op ons, ook als wij wél eten en drinken tot ons nemen in deze maand. En Allah, de meest Genadevolle, houdt ervan als wij gebruik maken van Zijn genade in onze moeilijkheden en gebruik maken van de geschonken tegemoetkomingen. Zo is zelfs het bidden van 4 rak’at (eenheden in het gebed) in plaats van 2, niet toegestaan voor de reiziger.3 En over de reiziger die toch vast terwijl het met moeite gepaard gaat, heeft de Profeet, vrede zij met hem, gezegd4,5:

Het is geen rechtschapenheid om te vasten terwijl je reist.

En over hen ook: Dat zijn degenen die ongehoorzaam zijn

Er is een grote groep geleerden die zwangere en zogende vrouwen in de categorie van zieken en reizigers plaatst met de daarbij behorende regelgeving. Zo kunnen we ook stellen dat de vrijstelling voor zwangere en zogende vrouwen als een vorm van genade geldt, en dat wij vrij zijn (en het zelfs aanbevolen is) om deze genade te mogen accepteren, te ontvangen en vooral dankbaarheid te uiten naar onze Schepper toe, die voor ons geen ongemak wenst. Wat een grote gunst, alhamdulillāh.

Het wordt zelfs beschouwd als een vorm van hoogmoed om de genade van Allah, de Barmhartige, op deze manier te verwerpen en te willen volharden in je aanbidding terwijl dit jouw grote moeite kost. Het lijkt voor sommigen misschien een grootse daad om die moeite te overwinnen, maar het is geen eerlijke strijd. Zowel je lichaam als je kind hebben een recht op je, dat je niet mag negeren. Hij heeft ons geschapen met onze toestanden en zwakten, en Hij is het ook die deze vrijstelling voor is heeft weggelegd met wijsheid. Je eigen ‘ibādah ‘opgeven’ omwille van de behoefte van je lichaam en/of kind door de zwangerschap/borstvoeding? Dat is pas een ware strijd met je ego. Iedere moeder kan beamen hoeveel je op alle gebieden moet inleveren omwille van een ander, en hoe ongelooflijk zwaar en pijnlijk dat soms is. En niemand kan ontkennen hoe hoog de positie van de moeder is in de islam, juist vanwege deze zelfde offers. Allah is de meest Rechtvaardige, en Hij ziet iedere traan en ieder offer dat wij brengen.

In een hadith qudsi, overgeleverd door Abu Hurayrah, heeft de Profeet, vrede zij met hem, gezegd6:

Allah, de meest Verhevene, zegt:

Ik ben zoals mijn dienaar verwacht dat ik ben.

Verwacht je alleen het goede van Hem en vertrouw je op Zijn genade, dan zal dat precies zijn wat je zult ontvangen. Heb je vrees voor Zijn toorn en dat je iets verkeerds doet in Zijn aangezicht, handel dan daarnaar. Imam Nawawi heeft vermeld in de uitleg van sahih muslim dat de geleerden zeggen dat het beste verwachten van Allah is, dat je verwacht dat Hij Genade heeft met je en je verlicht van moeilijkheid. Subhānallāh.

Voel je niet schuldig: je bent gezegend, hoe dan ook!

Wat je ook om je heen ziet, hoort of leest, uiteindelijk komt het neer op jouw eigen keuze en beslissing. Of je wel of niet gaat vasten is tussen jou en Allah. Toch blijven zusters zich zo onzeker en schuldig voelen dat ze het aan iedereen vragen voor ze naar hun eigen lichaam en geesteskracht hebben geluisterd. De waarheid blijft dat je het juiste antwoord alleen in jezelf gaat vinden, samen met de rust bij het maken van je eigen beslissing. Heb vertrouwen in wat je lichaam en intuïtie je vertelt en heb vooral vertrouwen in Zijn liefde en genade voor ons. Vraag om kracht en troost als je lichamelijk vermogen het niet toelaat en weet dat het dan Zijn genade is die dan gegarandeerd op jou neerdaalt. You are a mother (to-be), you truly are blessed!

Het is overgeleverd door Aa’isha, moge Allah tevreden met haar zijn, zei dat7:

De Boodschapper van Allah, moge vrede met hem zijn, werd nooit een keuze gegeven tussen twee zaken of hij koos de makkelijkste van de twee, tenzij het een zonde betrof. En als het een zonde betrof, bleef hij er het verst vandaan van alle mensen.

Het is zeker geen zonde om gebruik te maken van de vrijstelling. Voel je dus zeker niet bezwaard of schuldig! Als moeder ben jij bezig met een misschien nog wel groter spiritueel doel, omwille van Zijn tevredenheid: Zo goed mogelijk voor jezelf zorgen om een zo goed mogelijke start van jouw kindje te waarborgen, een nieuwe aanwinst in de ummah van de Boodschapper van Allah, moge vrede en zegeningen met hem zijn.

Het verdriet en gemis van het vasten is begrijpelijk. Het effect van het vasten op de intense beleving in deze maand is niet te ontkennen, maar onthoud dat deze spirituele maand veel meer behelst dan alleen het niet eten en drinken. Dat je niet meedoet met het vasten, betekent niet dat je automatisch ook niet deelt in de ontelbare zegeningen in deze prachtige maand. Jouw positie als moeder alleen al, en iedere daad die jij verricht op deze weg, is een vorm van ibādah op zichzelf.

Vasten & zwangerschap/borstvoeding: effect op de gezondheid

Het vasten brengt een unieke samenspel tussen lichaam, geest en ziel. In het geval van vasten in normale toestand, stelt zich hier op een gegeven moment vanzelf een wonderlijk balans in. Zwangerschap en het geven van borstvoeding daarentegen worden erkend als toestanden waarin het vasten bemoeilijkt wordt en je lichaam eigenlijk dubbele diensten draait. Je kampt eigenlijk met een ‘achterstand’ qua je lichamelijke vermogen en is er méér kracht en input vereist om deze aanpassing aan het vasten te maken, als dit überhaupt mogelijk is. Vaak zijn wij er ons zelf ook niet bewust van hoe hard onze lichamen aan het werk zijn tijdens zwangerschap/borstvoeding en wat er allemaal voor nodig is daarbinnen om het goed te laten lopen. ‘Zolang ik me goed voel, is er niets aan de hand.’ gaat lang niet altijd op. Een signaal van je lichaam krijgen is vaak een verlate indicatie dat er vanbinnen iets niet helemaal lekker loopt.

Dit verloop hangt af van allerlei factoren zoals het aantal uren dat gevast wordt, trimester van je zwangerschap en bijkomende kwaaltjes of de frequentie van het aantal voedingen als je zoogt en dus ook de unieke behoefte van je kind. Dit alles en het effect van vasten tijdens de borstvoedingsperiode en o.a. alarmsignalen van het lichaam (bijv. uitdroging!) waar goed op gelet moet worden, vooral in dit warme weer, worden ook uitgebreid behandeld in het e-book: Alles wat je altijd al wilde weten over… Borstvoeding in de Heilige Ramadan. Let op: het e-book is nu alleen nog exclusief verkrijgbaar in onze besloten zustergroep

Driekwart van het e-book is ook van toepassing voor zwangere vrouwen. Denk aan het religieuze perspectief, verschil in interpretatie over bepaalde zaken, tips voor als je gaat vasten en ook als je niet gaat (kunnen) vasten, voedingsadviezen, etc. Alleen het lichamelijke aspect van vasten tijdens de zwangerschap ‘mist’ in dit e-book,en daarom behandel ik dit op mijn eigen blog Aziema Fatima met een 3-delige blogserie over Zwangerschap & Vasten, waar ik speciaal inga op THE BODY: het effect van vasten op het zwangere lichaam, wat onderzoek hierover zegt (aan beide kanten belicht) met mijn conclusies en advies.

Maar.. het vasten blijft toch een verplichting?

Er bestaat geen consensus onder de geleerden over het ‘moeten proberen’ te vasten voor je wel of niet weet of je het aankunt. En als ergens geen overeenstemming over bestaat onder de geleerden wat betreft interpretatie van een bepaalde zaak, kan iets nooit tot een verplichting worden gemaakt en tot onderdeel van islamitische wetgeving (sharī’ah) behoren. Het enige waar de geleerden consensus over hebben is dat de vrijstelling voor zwangere/zogende zusters is gebaseerd op een vrees voor welzijn van moeder en/of kind. Deze vrees kan enkel en alleen vanuit de moeder afkomstig zijn en alleen zij kan hier dus een zinnig oordeel over vormen.

Er bestaat verder ook geen eenduidige (!) opvatting waarop deze vrees gebaseerd dient te zijn en of de vrees al aanwezig dient te zijn vóór het vasten of pas gegrond is tijdens/na het vasten. Wat hierop wordt voortgebouwd verschillen de interpretaties en meningen over. En ook dat is een gunst voor de gemeenschap, alhamdulillāh. Onderscheid kunnen maken tussen daadwerkelijke regelgeving in de islam en de verschillende interpretaties die er zijn, is dus heel belangrijk. Zolang jouw keuze voor een bepaalde interpretatie een gegronde basis heeft in de islam, treft je geen blaam om dat te volgen met een oprechte intentie.

Vasten tijdens zwangerschap/borstvoeding? Jij bepaalt!

Noch een islamitische geleerde noch een arts gaat ons iets wijzer kunnen maken over waartoe wij in staat zijn. Vrouwen zijn in wezen intuïtief geschapen en zijn prima in staat hun lichaam goed aan te voelen in wat ze wel of niet kunnen dragen. Dit mogen zij zelf beslissen, wanneer zij dat willen. De enige voorwaarde op de vrijstelling is dat er een vrees aanwezig moet zijn bij de moeder, wat ook volstrekt logisch klinkt. Waarom zou je anders het vasten laten? Er rust dus niet perse een plicht op dat je het eerst geprobeerd zou moeten hebben, want die vrees kon ook heel goed aanwezig zijn vóór het vasten. En zusters die beweren dat je het ‘niet weet’ als je het tenminste niet geprobeerd hebt, spreken voor zichzelf en vanuit hun ervaring, draagkracht en intuïtie. We kunnen nooit zicht hebben in de persoonlijke situatie en beleving van een ander en dat dienen we te respecteren met begrip en compassie zonder te speculeren over iemands intentie. Stop judging and start supporting eachother! Het komt hierop neer: de vrijstelling baseert zich op welzijn van zowel moeder als kind. En niemand kan beter oordelen hierover dan de moeder zelf. Period. Zo simpel als dat.

Vasten is en blijft iets tussen dienaar en Allah subhānahu wa ta’ālā. Dus ook de beslissing hierover. Niemand mag of kan die voor een zwangere/zogende zuster maken. Als de zuster in kwestie zelf staat achter de beslissing om te vasten en niet vreest omwille van haarzelf en/of haar kind, is dat haar keuze en heeft zij daar het volste recht toe. En als zij van de vrijstelling gebruik wenst te maken, is dat ook haar keuze en heeft zij daar ook het volste recht toe.

Lees hier het officiële advies vanuit IBO Halimah over wel/niet vasten in de Ramadan als je borstvoeding geeft.

Conclusie

Of het nou een diep verlangen is om toch mee te doen met het vasten of sociale druk vanuit je omgeving, volharden in het vasten terwijl het jouw lichaam grote moeite kost, is simpelweg not done.

Dat we toch verplicht moeten vasten tijdens een gezonde zwangerschap en/of borstvoedingsperiode, is een opvatting waar geen eenduidigheid over is onder de geleerden noch is daar een duidelijk bewijs voor geleverd. De enige gestelde ‘voorwaarde’ baseert zich op het welzijn van moeder en/of kind: ‘Indien JIJ vreest’. Hierdoor is duidelijk dat JIJ degene bent die bepaalt en over de aanwezige vrees mag beoordelen. Deze vrees kan (al) aanwezig zijn vóór, tijdens of pas ná het vasten geprobeerd te hebben.

Of je wel of niet gaat vasten is tussen jou en Allah. Toch blijven zusters zich zo onzeker en schuldig voelen dat ze het aan iedereen vragen voor ze naar hun eigen lichaam en geesteskracht hebben geluisterd. De waarheid blijft dat je het juiste antwoord alleen in jezelf gaat vinden, samen met de rust bij het maken van je eigen beslissing. Heb vertrouwen in wat je lichaam en gevoel je vertellen en heb vooral vertrouwen in Zijn liefde en genade voor ons. Alhamdulillāh, deze heilige Ramdan is Hij er voor ons allemaal!

Dit artikel verscheen eerder op mijn blog Aziema Fatima en is gebaseerd op een belangrijk hoofdstuk uit het e-book Alles wat je altijd al wilde weten over… Borstvoeding in de Heilige Ramadan.

Voor meer uitgebreide informatie over borstvoeding en het vasten, vanuit zowel religieus als gezondheidsperspectief mét onderbouwing en bronnen verwijzen we door naar ons inmiddels bekende e-book ‘Borstvoeding in de heilige Ramadan’. Let op: het e-book is nu alleen nog exclusief verkrijgbaar in onze besloten zustergroep

Bronnen

1. Sahih, authentiek verklaard in Tirmidhi 649; Abu Dawud 2056; Nasa’i 2237; Ibn Maja 1657; Ahmad 18270; in andere bewoordingen en overleveringen.

2. Geïnspireerd door de woorden van Hosai Mojaddidi, schrijfster en public speaker.

3. Sahih, authentiek verklaard in al-Bukhari (1946) en Muslim (1115)

4. Sahih, authentiek verklaard in Muslim (1114)

5. Sahih, authentiek verklaard in al-Bukhari (3560) en Muslim (2327)

6. Sahih, authentiek verklaard in al-Bukhari, ook genoemd dor Muslim, Tirmidhi en ibn Majah. Arabic/english book reference hadith 15: Qudsi 40 – Sunnah.com

There are 3 comments

Join the conversation

  
Please enter an e-mail address